De notaris als poortwachter, wat houdt dat in? Een column over WWFT, PEP en UBO.
23-5-2019
Tegenwoordig is het een normale zaak dat de notaris bij aankoop van een eigen woning waarbij u eigen geld inbrengt aan u vraagt: “Hoe komt u aan het geld?” Misschien denkt u dan “Wat een brutale vraag”. In deze column licht ik toe waarom een notaris dit moet vragen.
Een tijdje geleden kwam een grote bank in het nieuws omdat zij haar rol als ‘poortwachter’ niet goed had vervuld. Er was door de bank onvoldoende onderzoek gedaan naar de identiteit van haar rekeninghouders en naar de herkomst van geldstromen.
Ook notarissen zijn poortwachter en voor hen gelden vergelijkbare plichten tot onderzoek.
De verplichtingen bestaan (onder meer) op basis van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (hierna Wwft genoemd). De Wwft geldt voor bijna het gehele werkterrein van de notaris. U zult dit merken als de notaris een zaak voor u gaat behandelen.
Onderzoek naar cliënten
Alle cliënten die een transactie door of bij een notaris willen laten uitvoeren, moeten hun identiteit door de notaris laten vaststellen en verifiëren. Daarnaast kan aanvullend onderzoek nodig zijn. De omvang daarvan wordt bepaald door de aard van de transactie/dienstverlening en de betrokken cliënten. Verscherpt onderzoek is bijvoorbeeld verplicht voor cliënten die een politiek prominente functie bekleden (de PEP).
Melding contante betalingen
Sinds 1 mei jl. mogen notarissen geen contante bedragen aannemen van € 2.500 of meer. Wordt een contante betaling gedaan van € 2.500 of meer, dan moet de notaris dit melden bij FIU-Nederland.
Onderzoek herkomst gelden
Notarissen zijn verder verplicht onderzoek te doen naar de herkomst van gelden. Indien gelden door of namens een cliënt op de notariële kwaliteitsrekening (derdenrekening) worden gestort en de herkomst daarvan is niet direct helder, dan moet de notaris aan de cliënt een verklaring vragen over de herkomst van die gelden.
Melding ongebruikelijke transacties (MOT)
Een notaris is verplicht ongebruikelijke transacties, die te maken kunnen hebben met witwaspraktijken of financieren van terrorisme, te melden bij het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties (officieel FIU-Nederland genaamd). Deze plicht geldt ook bij voorgenomen transacties, maar de notaris heeft géén meldingsplicht als eventuele (voorgenomen) ongebruikelijke transacties enkel in een oriënterende bespreking ter sprake komen.
Cliënten kunnen op die manier dus alles vrij met de notaris bespreken. De notaris mag volgens de wet zijn cliënt niet van een melding op de hoogte brengen.
UBO en pseudo-UBO
Indien een rechtspersoon partij is bij een transactie, dan moeten alle personen die een belang houden van meer dan 25 % in het kapitaal van die rechtspersoon of daarin op andere wijze feitelijke zeggenschap hebben, bekend zijn bij de notaris. Deze personen worden wel UBO’s genoemd (ultimate beneficial owners). De notaris kan deze personen daarom vragen om een (aanvullende) verklaring.
Een UBO is altijd een natuurlijk persoon. Indien geen natuurlijk persoon kan worden aangemerkt als UBO, of als daarover twijfel kan bestaan, is de rechtspersoon ingevolge de Wwft verplicht om een natuurlijk persoon die behoort tot het hoger leidinggevend personeel van de rechtspersoon, aan te wijzen als “pseudo-UBO” (bijvoorbeeld één of meer van de statutaire bestuurders).
PEP
Verscherpt onderzoek kan nodig zijn indien een cliënt moet worden aangemerkt als een ‘PEP’. Volgens de Wwft is een politiek prominente persoon, iemand die een ‘gevoelige’ functie bekleedt (of in het afgelopen jaar heeft bekleed). Bijvoorbeeld een minister, bestuurder van een politieke partij, bestuurder van een centrale bank. Ook de echtgenoten/ partners, de kinderen en hun echtgenoten/partners en de ouders van iemand met een dergelijke functie worden aangemerkt als PEP.
Omdat dergelijke informatie niet openbaar is, moeten notarissen hun cliënten vragen naar hun functie (en de functie van voormelde familieleden en aanverwanten).
Tot slot
De hiervoor genoemde regelingen vragen extra inspanning van de notaris en van de cliënten. Dat dient een hoger belang.