Zijn er voordelen aan het betalen van erfbelasting?

25 - 8 -2021

Indien u getrouwd bent en uw echtgeno(o)t(e) komt te overlijden, is de wettelijke regeling voor de vererving als volgt: de langstlevende krijgt alle bezittingen en schulden op naam. De kinderen zijn ook erfgenamen (voor een gelijk gedeelte als de echtgeno(o)t(e)), maar kunnen hun erfdeel nog niet opeisen. De kinderen krijgen hun erfdeel in de vorm van een vordering op de langstlevende ouder. De kinderen kunnen in beginsel hun erfdeel pas opeisen als de langstlevende ouder overlijdt. Bij testament kunnen allerlei andere regelingen zijn getroffen, zoals de mogelijkheid van opeising door de kinderen als de langstlevende in een zorginstelling wordt opgenomen. Dit laatste kan van belang zijn voor de hoogte van de verschuldigde eigen bijdrage. De grootte van het vermogen kan daarbij van belang zijn. Zolang de kindsdelen nog niet zijn uitbetaald en niet opeisbaar zijn, tellen de vorderingen nog gewoon mee bij het vermogen van de langstlevende. Als de kinderen hun erfdeel kunnen opeisen (omdat dit in het testament zo is bepaald), tellen die kindsdelen niet meer mee bij het vermogen van de langstlevende.

De kinderen krijgen hun erfdeel dus nog niet meteen uitbetaald. De Belastingdienst heft echter wel erfbelasting over de vorderingen die de kinderen hebben verkregen (mits de vordering per kind hoger is dan het vrijgestelde bedrag van € 21.282,- (cijfers 2021)). Als er voor de kinderen erfbelasting is verschuldigd, moet de langstlevende die erfbelasting betalen (voorschieten). De kinderen hebben hun erfenis namelijk nog niet uitbetaald gekregen.
Het zou erg zuur zijn indien de kinderen dan uit eigen middelen de erfbelasting alvast moeten voldoen. Dat kan betekenen dat de langstlevende geld vrij moet maken om de erfbelasting voor de kinderen te betalen. Ook is het mogelijk dat na overlijden van de langstlevende het erfdeel van de kinderen er niet meer is omdat de langstlevende het geld heeft opgemaakt. Dan is er voor de kinderen erfbelasting betaald, maar achteraf krijgen ze niets meer.

Kunnen er ook voordelen zijn aan het betalen van erfbelasting als de eerste ouder overlijdt?
Ja, dat kán (over twee overlijdens bekeken) voordelig zijn! Het is afhankelijk van de grootte van de kindsdelen en de periode dat de langstlevende nog overleeft.
In de eerste plaats is het raadzaam dat de eerst overledene een goed testament had met daarin een (flexibele) renteclausule die ervoor kan zorgen dat de vorderingen die de kinderen op de langstlevende hebben jaarlijks – op papier- meer waard worden. Die rente hoeft niet daadwerkelijk door de langstlevende aan de kinderen bij leven betaald te worden. De rente wordt bijgeschreven bij de vorderingen van de kinderen. Meestal is in een (modern) testament deze renteclausule zo opgesteld, dat de langstlevende na het overlijden van de eerst stervende nog kan kiezen of de kindsdelen met rente zullen aangroeien.
NB: het voorgaande wil niet zeggen dat de aangroei met rente altijd voordeliger is!

Ten tweede is het raadzaam om u bij de afwikkeling van de nalatenschap van de eerst overledene te laten begeleiden door een deskundige, waarbij onder meer berekend wordt of en welke rente over de vorderingen gerekend dient te worden. Het kan ook voordeliger zijn om juist geen rente met de kinderen af te spreken. Het ligt met name aan het vermogen, de leeftijd en de financiële middelen van de langstlevende.

Als vervolgens de langstlevende overlijdt, mogen de kinderen in die nalatenschap de vorderingen die zij hebben wegens het overlijden van de eerste ouder, aftrekken als schuld. Dit geldt ook voor de rente die over de vorderingen verschuldigd is geworden in de periode tussen het overlijden van de eerste ouder en het overlijden van de langstlevende.

Datgene wat na aftrek van de vorderingen (met eventuele rente) van de kinderen van de nalatenschap van de langstlevende resteert, erven de kinderen van de langstlevende. En daarover betalen zij dan (eventueel) nog erfbelasting.

Als er enige tijd zit tussen het overlijden van de eerste en de tweede ouder, kan door middel van de renteaangroei de nalatenschap van de langstlevende voor de berekening van de verschuldigde erfbelasting een stuk lager zijn!
Door het afspreken van renteaangroei is echter de erfbelasting in de eerste nalatenschap meestal hoger. Het voordeel van de renteaangroei moet daarom tegen de nadelen worden afgewogen. Dit moet gebeuren voordat de aangifte erfbelasting wordt ingediend (8 maanden na overlijden), zodat de Belastingdienst rekening kan houden met de afspraken.